Door: Geert Lankhorst *
Enkele praktische toepassingen
Schakelbepalingen: is dat geen heel saai onderwerp? Een eerlijk antwoord is: jazeker. Waarom dan nog een deel 2, en dat zelfs tijdens de feestdagen? Omdat het een heel belangrijk onderwerp voor de praktijk is, en omdat men nu misschien iets meer tijd heeft voor een minder populair onderwerp, dat juist daarom duidelijk en overzichtelijk moet worden gepresenteerd. In sommige verzamel-schakelbepalingen worden enorm veel regels gecomprimeerd.
In artikel 313 Fw bijvoorbeeld gaat het om de van overeenkomstige toepassing verklaring van regels (uit de faillissementstitel) ten aanzien van procedures die ten tijde van de uitspraak tot toelating tot de schuldsaneringsregeling aanhangig zijn of die nadien worden ingesteld, en om regels over de bij de toelating bestaande overeenkomsten en om regels inzake het inroepen van nietigheid van rechtshandelingen. Maar ook om wat geldt voor echtelieden in de schuldsanering die in gemeenschap van goederen zijn gehuwd (namelijk wat de wetgever reeds bepaald had voor faillissementssituaties in de artikelen 61 en 63 Fw). De wetgever zou anders al die bepalingen moeten herhalen in de Wsnp-titel.
In een andere belangrijke verzamel-schakelbepaling, die van artikel 327 Fw, worden allerlei regels uit de faillissementsprocedure inzake de postblokkade (art. 99 Fw) en inzake het door de curator/bewindvoerder bewaren en beleggen van gelden (artikel 102 Fw) en het beschikken over gelden (artikel 103 Fw) van overeenkomstige toepassing verklaard voor de schuldsaneringsregeling. Hetzelfde geldt voor de regels over het aangaan van vaststellingsovereenkomsten of schikkingen (artikel 104 Fw), het verschaffen van inlichtingen aan de curator/bewindvoerder door de schuldenaar (gefailleerde dan wel saniet) in artikel 105, de medewerkingsplicht van de gefailleerde of saniet (artikel 105a Fw) en het door derden ter beschikking stellen van de administratie, een ruimer geworden begrip waaronder ook moderne gegevensdragers, aan de curator/bewindvoerder (artikel 105b Fw), en het verstrekken van afschriften (artikel 107 Fw).
Overzicht van schakelbepalingen
Gekscherend zou men kunnen zeggen dat de wetgever heeft gekozen voor het zogenaamde “paasei-systeem”, waarbij de schakelbepalingen her en der in de Faillissementswet verborgen zijn. Omdat het vaak zo’n zoekplaatje is, is hieronder een lijst opgenomen van externe schakelbepalingen. Dat wil zeggen een lijst van vindplaatsen in de Wsnp waar wordt geschakeld naar (‘moeder’)-bepalingen buiten de derde titel. Hoofdzakelijk gaat het daarbij om bepalingen uit de eerste Titel omtrent faillissement. De beide grote Wsnp-wijzigingswetten van 24 mei 2007 (Staatsblad 2007, 192, inwerkingtreding per 1 januari 2008 ) en van 10 februari 2023 (Staatsblad 2023, 87, inwerkingtreding per 1 juli 2023) zijn in dit overzicht verwerkt. Belangrijkste (verzamel) schakelbepalingen van de Wsnp zijn de beide hierboven kort besproken artikelen 313 en 327, maar ook de artikelen 328 lid 1, 328a lid 2, 340 lid 3 en 349 lid 5 Fw. Daarin worden meerdere wetsbepalingen tegelijk vanuit de eerste titel van de Faillissementswet van overeenkomstige toepassing verklaard op de schuldsaneringsregeling. Zoals gezegd schuilt het praktische belang daarvan vooral ook in de jurisprudentie van met name de Hoge Raad die zich gedurende lange tijd op die faillissementsartikelen heeft ontwikkeld, en welke rechtspraak aldus ook van invloed wordt op de uitleg van een bepaald wetsartikel binnen de schuldsaneringsregeling natuurlijke personen.
Schakelbepaling en Moederbepaling Titel III; Afdelingen 1 tot en met 4
Titel 3 Fw (schuldsanering) // Titel 1 Fw (faillissement)
schuldsanering // faillissement, BW, WRv, EU-Verordening
Achter de // staat de vindplaats van de moederbepaling vermeld: welk artikel is door de wetgever van overeenkomstige toepassing verklaard ? Het wetboek wordt alleen dan expliciet vermeld als het iets anders betreft dan de eerste titel van de Faillissementswet.
wetsartikel schakelbepaling // wetsartikel moederbepaling
284 lid 2 // 2, 4 lid 4
287 lid 1 // 6 lid 1 derde zin , en lid 4
287 lid 4 // 256, 257, 258, 358 tot en met 362 Wetboek Rv
287a lid 5 // 3: 300 lid 1 BW
292 lid 2 // 215a
295 lid 2 // 475c tot en met 475e Wetboek Rv
295 lid 4 en 5 // 21, 22, 22a en 3: 5 BW
299 lid 3 // 57 tot en met 59a
305 lid 1 // 7:228 lid 2 BW, 7:271 lid 2 BW, 7:293 lid 2 BW
307 lid 2 // 53 lid 2 en lid 3
312 lid 3 // 15d lid 1
313 lid 1 // 24 tot en met 31, 34 tot en met 38a, 40 tot en met 52, 54 tot en met 56, 60a tot en met 63a
314 lid 2 // 65, 66
316 lid 2 // 72
321 // 85, 86
324 lid 1 // 94 lid 1 en lid 2
327 // 99, 102 tot en met 105b, 107
328 lid 1 // 110 tot en met 116, 119 tot en met 127, 129 tot en met 137.
Pas op: in artikel 127 moet in de plaats van artikel 108 worden gelezen: artikel 289 lid 3
328a lid 2 // 112, 113, 114, 116, 119 lid 1
332 lid 6 // 149
333a // 47 lid 1 EU Insolventieverordening
335 lid 2 // 151
338 lid 2 // 153 lid 2 en 3
339 lid 1 // 154, 155 lid 1, 156
340 lid 3 // 159, 160, 162 tot en met 166
347 lid 3 // 176 lid 2
348 // 111 tot en met 114
349 lid 5 // 181, 182, 183 tot en met 185, 187 tot en met 189, 192.
Pas op: in artikel 189 moet in plaats van artikel 60 lid 3 tweede zin, worden gelezen: artikel 299b lid 3 tweede zin.
356 lid 4 // 194
358 lid 3 // 15d lid 1 sub b
359 lid 3 // 43 en 45
359a // 203 tot en met 205
362 lid 1 en lid 2: negatieve schakelbepaling // Algemene Termijnenwet en Wetboek Rv Boek 1 (derde titel) deels niet van toepassing
Hoge Raad past schakelbepaling artikel 85 Fw toe
En de rechtspraak loopt geregeld tegen een schakelbepaling aan. Een goed voorbeeld van een grote schakelbepaling is artikel 313 Fw. Een arrest van de hoogste rechter daarover is HR 26 september 2003, ECLI:NL:HR:2003:AI0364; NJ 2003, 644 omtrent boedelschulden, hoger beroep van beschikkingen, het bewindvoerderssalaris en de wettelijke publicatiekosten. Hierin oordeelde de Hoge Raad het volgende:
“Voor zover het onderdeel tot uitgangspunt neemt dat de rechtbank in haar vonnis had moeten bepalen dat het salaris van de bewindvoerder als boedelschuld moet worden aangemerkt, faalt het. Ingevolge art. 320 lid 1 Fw diende de rechtbank dit salaris slechts vast te stellen, een beslissing overigens waartegen – zoals het hof nog terecht heeft overwogen – geen hoger beroep openstaat. De rechtbank was niet gehouden daarbij tot uitdrukking te brengen dat het salaris, zoals art. 320 lid 7 Fw bepaalt, een schuld van de boedel is. Het onderdeel is evenwel gegrond voor zover daarin wordt geklaagd dat het hof ten onrechte heeft geoordeeld dat ingevolge art. 321 Fw (een schakelbepaling) in verbinding met art. 85 Fw geen hoger beroep openstaat tegen de beslissing van de rechtbank dat de kosten van de publicaties ten laste van verzoeker zullen worden gebracht. Bij de in art. 85 Fw bedoelde beschikkingen gaat het, zoals de Hoge Raad heeft geoordeeld in zijn beschikking van 19 januari 1990, nr. 7702, NJ 1991, 213, om “naar hun inhoud administratieve beslissingen die in het kader van de gerechtelijke vereffening van de boedel (of van de vernietiging of opheffing van het faillissement) door de rechter worden genomen (Memorie van Toelichting bij art. 85; Van der Feltz II, p. 44)”. Als een dergelijke administratieve beslissing kan niet gelden de beslissing om de kosten van de in de Faillissementswet ter zake van de toepassing van de schuldsaneringsregeling voorgeschreven publicaties ten laste van de schuldenaar te brengen. Tegen die beslissing stond, anders dan het hof heeft geoordeeld, wel hoger beroep open.”
* Mr. dr. G.H. Lankhorst is beleidsadviseur bij de Directie Rechtsbestel van het
Ministerie van Veiligheid en Justitie. Daarnaast is hij redactielid van het
Tijdschrift Schuldsanering en doceert en examineert Geert Lankhorst
in de Leergang Wsnp van OSR Juridische Opleidingen.