De Monitor Wsnp 2021 is op 12 mei 2022 openbaar gemaakt en laat zien dat de instroom in de Wsnp nog altijd daalt. Uit de monitor blijkt ook dat de wet schuldsaneringsregeling na 23 jaar nog altijd een zeer effectieve oplossing is voor schulden: in 94% van de procedures eindigt de procedure positief. Dit is een voortzetting van de trend van de afgelopen jaren. Maar de schuldsanering wordt niet optimaal benut.
Er loopt een aantal initiatieven om de doorstroom van de minnelijke schuldhulpverlening naar de wettelijke schuldsanering te verbeteren. In een proefproject kunnen bewindvoerders Wsnp gesubsidieerde rechtsbijstand aanvragen bij de Raad voor Rechtsbijstand voor het indienen van het verzoek toelating Wsnp. En een wetsvoorstel is in behandeling bij de Tweede Kamer (35 915) om het goede trouw-toelatingsvereiste minder streng te maken. Want de Wsnp moet toegankelijk zijn voor die burgers die niet binnen een redelijke termijn geholpen kunnen worden met een minnelijk schuldhulptraject.
Een jaarlijkse vinger aan de pols
Dat de uitvoering van een wettelijke regeling elk jaar wordt onderzocht en gemeten, is eigenlijk heel bijzonder. Op 12 mei 2022 is het achttiende jaaronderzoek van de Monitor Wsnp aangeboden aan de Tweede Kamer. De meting heeft betrekking op het jaar 2021 en is te raadplegen op www.bureauwsnp.nl. In 2021 zijn door de rechtspraak in totaal 2.299 personen met problematische schulden toegelaten tot de wettelijke schuldsanering. In 2020 waren er dat nog 3.000 en in 2017 zelfs 8.365: een sterk dalende tendens dus.
Proefproject aanvraag Wsnp door bewindvoerders
Om de toegankelijkheid van de Wsnp te verbeteren, is in mei 2021 een pilot gestart door de Raad voor rechtsbijstand. In deze pilot kunnen bewindvoerders Wsnp gesubsidieerde rechtsbijstand aanvragen bij de Raad voor het indienen van het verzoek toelating Wsnp. Ministerie en Raad verwachten hiermee enige verbetering voor de doorstroom naar de Wsnp voor groepen burgers, die nu niet geholpen (kunnen) worden met een schuldhulpregeling, en voor wie een kans op een schone lei en een goede toegang tot de rechter op het spel staat. De pilot-aantallen blijven nog wat achter bij de verwachtingen: de teller staat nu op zo’n 570 toevoegingen. In de loop van 2022 wordt gestart met de evaluatie van de effecten van de pilot.
Beroepsgroep bewindvoerders
Als gevolg van de dalende instroom in de Wsnp is ook het aantal actieve bewindvoerders de laatste jaren afgenomen. In 2017 waren er nog 458 actieve bewindvoerders, in 2021 is dit afgenomen tot 282. Veel bewindvoerders zijn zich als marktgeoriënteerde beroepsgroep ook gaan bekwamen in andere takken van sport, zoals het schuldenbewind. In de schulden- en incassobranche is natuurlijk veel werk te doen, en de expertise van bewindvoerders is gewild. Toch gaat zo veel kennis en ervaring verloren die mogelijk bij een toename van Wsnp-aanvragen als gevolg van de corona-pandemie of de economische conjunctuur niet meer zo snel en eenvoudig te herstellen is. De pilot kan daar mogelijk invloed op uitoefenen en zorgen dat het aantal actieve bewindvoerders niet verder afneemt. Eenzelfde fenomeen doet zich voor in de rechtspraak, waar gespecialiseerde insolventierechters andere zaken gaan doen dan de schuldsaneringen.
Wetsvoorstel 35915
Om een betere doorstroming van het gemeentelijke domein naar het domein van de schuldsanering te bevorderen, is door de Minister voor Rechtsbescherming een wetsvoorstel ingediend bij de Tweede Kamer tot wijziging van de Faillissementswet. Hierin wordt het vereiste van goede trouw bij de toelating tot de Wsnp qua beoordelingstermijn gereduceerd van vijf jaar naar drie jaar. Ook wordt de imperatieve weigeringsgrond bij een eerdere schuldsanering binnen de afgelopen tien jaren omgezet in een facultatieve weigeringsgrond, dus afhankelijk gemaakt van een rechterlijk oordeel dat alle feiten en omstandigheden van het bijzondere geval in aanmerking nemen kan.
Het wetsvoorstel is op 8 juni 2022 plenair behandeld, maar de verdere behandeling is uitgesteld tot na de zomer. Dit in verband met stelselvragen vanuit de Tweede Kamer, onder andere over de begeleiding tijdens een Wsnp-traject en de duur (bekorting) van een Wsnp-traject.
Bureau Wsnp en Raad voor de Rechtspraak
Bureau Wsnp zou verder graag zien dat er nog meer wordt gewerkt aan een betere (en snellere) aansluiting tussen de beide trajecten. Eén stelsel waarbij het uitgangspunt is dat een burger in totaal niet langer dan 3 jaar in een schuldregeling zit. Ook het inzetten van een schuldenfunctionaris bij de rechtbank om burgers met schulden sneller en effectiever door te verwijzen is een recente beleidsmaatregel die bij een aantal rechtbanken succesvol lijkt, maar die volgens de Raad voor de Rechtspraak nog landelijk moet worden uitgerold om meer rechtseenheid te garanderen.
Monitor 2021: Trend zet zich voort
In 2021 zien we (ondanks de corona-lockdowns en nasleep daarvan) opnieuw een daling in het aantal uitgesproken schuldsaneringen ten opzichte van de jaren daarvoor. Er zijn in totaal 2.299 schuldsaneringen uitgesproken, weer 701 minder dan in 2020. Deze daling zien we terug bij alle rechtbanken. Ook het aantal actieve bewindvoerders neemt verder af, van 315 in 2020 naar 282 in 2021. Net als voorgaande jaren blijkt de Wsnp een effectieve regeling. In maar liefst 94% van de regelingen eindigt de Wsnp positief, een zeer hoog slagingspercentage dus en daarmee een “evidence based” succes aanpak die meer benut zou kunnen worden. Zeker als de economische conjunctuur door allerlei factoren ongunstiger wordt dan die pre-corona was.
Dwangakkoord dalende tendens
Verder laten de cijfers zien dat het aantal ingediende verzoeken om een dwangakkoord (art. 287a Fw) in 2021 afneemt. Tot 2018 nam het aantal nog toe tot 2.647 verzoeken. Vanaf 2019 treedt een daling in. In 2021 waren er 2.137 verzoeken om een dwangakkoord. Het inzetten van een dwangakkoord blijkt nog steeds succesvol. Gemiddeld eindigt 82% van de verzoeken in een schuldregeling, ofwel doordat de schuldeiser (vanwege de op handen zijnde zitting met een dreigend stevig rechtsmiddel) alsnog akkoord gaat met het minnelijke voorstel (kort) voor aan de zitting, waardoor het verzoek dwangakkoord wordt ingetrokken (41%). Ofwel doordat de rechter het verzoek dwangakkoord toekent (41%), en het daarmee onredelijk wordt geoordeeld dat de schuldeiser het minnelijke aanbod weigerde. Hierop aansluitend: de Minister van Sociale zaken en Werkgelegenheid is momenteel bezig met plannen om een reactietermijn voor schuldeisers in regelgeving te verankeren, om zo de schuldhulpverlening te kunnen versnellen.
Bron: Monitor WSNP, achttiende meting over het jaar 2021, Utrecht 2022, aangeboden aan de Tweede Kamer op 12 mei 2022 en raadpleegbaar op www.bureauwsnp.nl
* Mr. dr. G.H. Lankhorst is beleidsadviseur bij de Directie Rechtsbestel van het
Ministerie van Veiligheid en Justitie. Daarnaast is hij redactielid van het
Tijdschrift Schuldsanering en doceert en examineert Geert Lankhorst
in de Leergang Wsnp van OSR Juridische